بورس کالا چیست؟

برای برخی از افراد فعال در بورس این سوال پیش می آید که اساساً بورس کالا چیست؟ در ایران چه قراردادهایی در بورس کالا وجود دارد؟ بورس کالا بازار منسجمی است که بسیاری از افراد کالای خود را در آن عرضه می‌ کنند. در این بازار کالاها پس از بررسی، کارشناسی و قیمت گذاری توسط کارشناسان بورس کالا به خریداران عرضه خواهند شد.

یکی از مزیت ‌های بورس کالا حضور نهادهای تنظیم کننده و قوانین نظارتی است که براساس آن مصرف کنندگان، تولیدکنندگان و تاجران کالا با حضور در این بازار، باید قوانین و مقررات حاکم بر آن را رعایت کنند. از آنجا که بسیاری از افراد با ماهیت بورس کالا آشنایی ندارند، توضیحاتی در ارتباط با این سوال که بورس کالا چیست؟ ارائه خواهیم کرد. پس تا انتهای این مقاله با ما باشید.

 ماهیت بورس کالا چیست؟

👈بسیاری از افراد مایلند بدانند که بورس کالا چیست؟ و انواع بورس کالا و قراردادهای آن به چه صورت می باشد؟ باید گفت بورس کالا، بازری است که عرضه کنندگان در آن کالای خود را عرضه می‌کنند و افراد متقاضی کالاهای عرضه شده را در این بازار مالی خریداری خواهند کرد.

👈 در بازار بورس کالا کالاهای مربوطه پس از بررسی، کارشناسی و قیمت گذاری از سوی کارشناسان به خریداران عرضه خواهند شد. در این بازار معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده از جمله محصولات پتروشیمی، فلزات محصولات کشاورزی و سیمان داد و ستد می شوند که به تازگی خودرو نیز به لیست کالاهای قابل معامله در بورس کالا اضافه شده است.

👈 یکی از مزیت های مهم این بازار نظارت بر قیمت عرضه و تقاضا می باشد که همه مصرف کنندگان، تولید کنندگان و تجار باید قوانین حاکم بر بورس کالا را رعایت کنند. اما در ادامه می خواهیم در ارتباط با انواع بورس کالا و قراردادهای آن توضیحاتی ارائه کنیم.

 معرفی انواع بازار بورس کالا

👈بورس کالا از بازارهای متفاوتی تشکیل شده است. مثلاً در یک بازار معاملات فلزات و در بازار دیگر معاملات سکه انجام می شود. انواع بازارهای بورس کالا شامل موارد زیر می شوند:

✔️ بازار فیزیکی بورس کالا

👈یکی از مهمترین کالاهایی که در بورس کالا وجود دارد، محصولات فیزیکی هستند و به همین دلیل به آن بازار فیزیکی بورس کالا می گویند. در این بازار محصولات مختلف از جمله محصولات پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی، اقلام کشاورزی، محصولات صنعتی و معدنی داد و ستد خواهند شد. این بازار یکی از بزرگترین بازارهای بورس کالا است که قوانین خاص خود را دارد و مشابه بازار سنتی می باشد.

✔️ بازار فرعی بورس کالا

👈محصولاتی که به علل مختلف مثل تایید کیفیت از سوی متقاضی به مراجعه حضوری نیاز دارند یا اینکه عرضه آنها تداوم نخواهد داشت یا به هر دلیل نمی‌توان در بازار فیزیکی خرید و فروش شوند، در بازار فرعی بورس کالا داد و ستد می‌ شود. محصولاتی که معمولاً در این بازار وجود دارند، شامل محصولات کشاورزی، معدنی، پلیمر، صنعتی و پتروشیمی هستند که قابل اجرا در معاملات داخلی و خارجی می باشند.

✔️بازار مالی بورس کالا

👈بازار مالی برای سرمایه گذاران و فراگیر شدن بورس کالا تاسیس شده و سه مجموعه با نام گواهی سپرده کالا، صندوق سرمایه گذاری کالایی و قرارداد سلف موازی استاندارد وجود دارد.

◾️ بازار گواهی سپرده کالایی

در بازار مالی گواهی سپرده کالایی مقدار کالا به بخش انبار سپرده می‌شود و انبار یک قبض برای کالا صادر خواهد کرد که پشتوانه آن است. این قبض در شرایطی صادر می‌شود که مسئول انبار کیفیت محصولات را تایید کند. در واقع گواهی سپرده کالایی جهت خرید و فروش یک محصول قبل از تحویل آن می باشد.

◾️ صندوق سرمایه گذاری کالا

در این بازار مالی هزینه اضافه مربوط به انبارداری و حمل و نقل حذف می شود و سرمایه‌گذاران می ‌توانند به جای خرید محصول، صندوق را خریداری کنند.

◾️ قرارداد سلف موازی استاندارد

در قرارداد سلف موازی استاندارد عرضه کننده محصول مبلغ کالا را که فروخته قبل از تحویل دریافت می کند. این قرارداد مانند قرارداد سلف است که در قراردادهای بورس بیشتر موضوعیت دارد.

✔️بازار مشتقه بورس کالا

👈 بازار مشتقه سازمان بورس برای مدیریت ریسک قیمت و بهره مندی از اهرم و تضمین معاملات است. نحوه فعالیت در این بازار به این شکل است که یک دارایی معین عرضه می شود و بر روی آن قراردادهایی تنظیم خواهد شد. محصولاتی مانند زعفران، پسته، انواع محصولات پتروشیمی و فلزات گرانبها در این بازار قابل عرضه هستند. در بازار مشتقه بورس کالا، سرمایه گذاران بسیاری حضور دارند و سرمایه‌گذاران خرد نیز امکان فعالیت خواهند داشت.

 آشنایی با انواع قراردادها در بورس کالای ایران

👈تا اینجا سعی کردیم به این پرسش که بورس کالا چیست؟ و انواع بازار آن آشنا شویم. اما انواع قراردادها در بورس کالا کدامند؟ قراردادهای مختلفی در بورس کالای ایران وجود دارند که شامل موارد زیر می باشند:

✔️ قرارداد نقدی

👈در قرار داد نقدی خریدار همه مبلغ توافق شده به همراه کارمزد را به کارگزاری پرداخت می‌کند و عرضه کننده محصول آن را به مدت حداقل سه روز به خریدار تحویل خواهد داد. از قرارداد نقدی به عنوان قرارداد تحویل فوری یاد می‌شود.

✔️قرارداد سلف

👈در قرارداد سلف مبلغ توسط خریدار پرداخت می ‌شود، اما زمان تحویل آن هنگامی است که در قرارداد منعقد شده و مورد تایید طرفین قرار دارد. تحویل محصول در آینده انجام می‌شود و تسویه آن در همان ابتدای انعقاد قرارداد انجام می‌شود. این نوع قرارداد در بازار فیزیکی بورس کالا نیز وجود دارد.

✔️ قرارداد نسیه

👈قرارداد نسیه به این صورت است که در آن این امکان وجود دارد که خریداران مبلغ توافقی را به صورت نسیه و در زمان های معین پرداخت نمایند و تحویل کالا در مدت سه روز پس از انعقاد قرارداد صورت خواهد گرفت.

✔️ قرارداد آتی

👈قرارداد آتی به معنای قرارداد آینده است و همه امور معاملات از پرداخت وجه تا تحویل کالا در آینده و بر اساس قیمت توافقی صورت می گیرد. هنگام رسیدن زمان معامله وجه مورد نظر پرداخت می ‌شود و کالا در اختیار خریدار قرار خواهد گرفت.

✔️ قرارداد اختیار معامله

👈 قرارداد اختیار معاملات به این صورت است که یک نفر اختیار معامله فرد دیگر را خریداری می کند و آن را به دست می‌آورد. این قرارداد در دو مدل مختلف به عنوان اختیار خرید و اختیار فروش منعقد می ‌شود و در هرکدام از آنها خریداران و عرضه کنندگان با یکدیگر به معامله می پردازند.

✔️ قرارداد صلح

👈 این قرارداد در بورس کالا برای برطرف کردن اختلافات موجود یا پیشگیری از اختلافات آینده منعقد می شود.

✔️ قرارداد معاوضه

👈یکی دیگر از قراردادهای بورس کالا، قرارداد معاوضه است. در این قرارداد برای تمدید یا کاستن  از زمان سررسید استفاده می کنند و به نحوی معاوضه تعهد صورت خواهد گرفت.

چرا بازار بورس کالا بوجود آمد؟

در کشور ما  بازار کالاهای اولیه در بخش های مختلف با مشکلات و محدودیت هایی همراه بود. این مسائل و مشکلات به دلیل استفاده نکردن از ابزارهای جدید اقتصاد و ساختار نادرست و عدم کارایی بازار است. با توجه به این مسئله که دولت ها در طی دو دهه اخیر تلاش های زیادی برای مرمت این ساختار کردند ولی مسائلی که وجود دارد این را نشان می دهد که این تلاش ها بی فایده بوده و همچنان ساختار این بازار با مشکلات روبرو است. 

با اینکه دولت هزینه های زیادی را برای اصلاح بازار، تنظیم، قیمت گذاری، صرف کرد ولی باز هم در بخش تولید و عرضه و همچنین مصرف کنندگان دچار مشکلات زیادی است. این مشکلات و مسائل عبارتند از:

• تغییر قیمت کاذب کالاها به دلیل عدم ارتباط درست با عرضه و تقاضا
• از تغییرات قیمت به صورت مناسب و دقیق محافظت نکردن و عدم مدیریت ریسک
• نبود یک ساختار قیمت گذاری دقیق و واضح که بر اساس تعادل بین عرضه و تقاضا و نیاز بازار باشد
• عدم وجود یک واحد اجرایی و ناظر بر روی درست انجام دادن تعهداتی که طرفین معامله قبول کرده اند.
• نداشتن یک سیستم قوی برای گردآوری، پردازش و بررسی اطلاعات و همچنین آمار صادرات و واردات، تولید، مصرف برای طلاع رسانی در بازار و اخذ تصمیم مفید
• نبود هماهنگی مفید بین قسمت های بازرگانی و تولیدی در حیطه بازار مصرف و همچنین صادرات و واردات

در خصوص تشکیل این بازار باید عرض شود که این بازار برای سر و سامان دادن به وضعیت بازار کالاهای اولیه، کالاهایی با تقاضای بالا، دسترسی مناسب، عرضه عادلانه کالاهای اولیه بین همه تولید کنندگان و مصرف کنندگان و از این دست موارد بوجود آمده است. این بازار باعث شد تقابلی آزاد بین عرضه و تقاضا صورت پذیرد. این بازار با تصویب بند (ج) ماده 95 قانون برنامه سوم و بند (الف) قانون برنامه چهارم، شورای عالی بورس وظیفه پیدا کرد تا بورس کالا را در ایران تشکیل دهد.

سخن آخر

در این مقاله به این سوال که بورس کالا چیست؟ و چه قراردادهایی در آن وجود دارد پرداختیم. بورس کالا یکی از بازارهایی می باشد که در آن انواع کالاهای خام و فرآوری نشده مانند پتروشیمی، سیمان، محصولات کشاورزی، فلزات و …  در آن داد و ستد می شوند.

بزرگترین مزیت این بازار این است که نظارت بر قیمت عرضه و تقاضا وجود دارد و همه مصرف کنندگان و تولید کنندگان که در این بازار حضور پیدا می ‌کنند، باید از قوانین و مقررات آن تبعیت کنند. در حال حاضر در انواع بازار بورس کالا، قراردادهای تعریف شده است که در این مقاله به آنها اشاره کردیم. چنانچه نیازمند اطلاعات تکمیلی در مورد بورس کالای ایران هستید، می توانید با کارشناسان ما در طلوع پدیده تماس بگیرید تا در اسرع وقت به سوالات شما عزیزان پاسخ دهند.